Đình Đông thuộc tổ dân phố Đại Đồng, phường Hồng An, Tp Hải Phòng thờ danh tướng Phạm Quý Thi, là một trong bẩy vị tướng quân họ Phạm đã có công phù vua Lê Lợi lập chiến công đánh đuổi giặc ngoại xâm ra khỏi bờ cõi, đem lại nền độc lập tự do cho đất nước vào thế kỷ XV. Trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Vua Lê Lợi lãnh đạo chống quân Minh xâm lược, cả bảy anh em đều có công lao to lớn, các ông được Vua Lê Lợi phong chức Đại tướng quân, người em gái được phong Bình Khôi Công Chúa.
Hàng năm vào ngày 10 tháng 03 (âm lịch) nhân dân lại hội tụ về đình làm lễ dâng hương, tưởng niệm ghi nhớ công ơn to lớn của danh tướng Phạm Quý Thi đã có công với dân, với nước được thờ tại Đình.
Ngày 24/9/2015 UBND thành phố Hải Phòng ký Quyết định số 2209 /QĐ- UBND V/v xếp hạng di tích lịch sử cấp thành phố đối với Đình Đông.
Đại Đồng (大同),theo Hán tự có nghĩa là cùng chung sống trong hòa bình, hạnh phúc. Người dân Đại Đồng xưa có nguồn gốc từ Hải Dương, Thái Bình và các tỉnh trung du Bắc Bộ đến khai khẩn đất hoang lập ấp, làm ăn sinh sống. Theo các vị cao niên trong làng cho biết đến lập làng, xóm ban đầu có các dòng họ: Đào, Nguyễn Đức, Nguyễn Văn, Phạm, Lê…Do thiên tai, binh lửa chiến tranh, gia phả, phú ý của các dòng họ bị thất lạc, không ghi chép được đầy đủ, nên đến nay các dòng họ mới tập hợp được khoảng 15 đời. Nghề nghiệp chính của người dân là làm ruộng, siêng năng, chăm chỉ với nghề nông nghiệp. Dân gian có câu: "Nông dã thiên hạ chi đại bản" nghĩa là, dân xã lấy nghề nông làm sự nghiệp to lớn.
Tương truyền, đình Đông có nguồn gốc khởi dựng từ thời Lê Trung Hưng (Thế kỷ XVIII). Đình nhìn về hướng Nam và bố cục mặt bằng hình chữ đinh truyền thống, gồm 5 gian tiền tế và 1 gian hậu cung. Kết cấu kiến trúc kiểu chéo đao, tàu góc và có ván sàn, lòng thuyền. Khoảng những năm 1946 - 1947, đình Đông bị tiêu thổ kháng chiến, chỉ còn lại 1 gian hậu cung.
Năm 2007, đình Đông được chính quyền và nhân dân địa phương phục dựng bằng vật liệu hiện đại kết hợp với vật liệu truyền thống. Đình tọa lạc trên nền đất cũ, một gò đất cao của làng. Đình hướng Nam, bố cục mặt bằng hình chữ đinh gồm: Ba gian tiền tế và hai gian hậu cung. Kết cấu kiến trúc của công trình kiểu tường hồi bít đốc, đấu trụ hồi văn, tay ngai, trụ biểu. Bộ khung chịu lực tòa tiền tế làm bằng vật liệu xi măng, cốt thép, hoành rui làm bằng gỗ tốt. Kết cấu bộ khung chịu lực gồm bốn bộ vì, vì bốn hàng chân cột. Vì nóc mái làm theo thức “chồng đấu giá chiêng”, vì nách kiểu “kẻ ngồi”. Hoa văn tạo tác kiểu đấu sen, lá lật đơn giản. Kiến trúc tòa hậu cung gồm một bộ vì, trang trí hoa văn đồng nhất với tòa tiền đường.
Đình Đông ở trong khu dân cư và gần với ao của làng, có diện tích lớn tới 2-3 mẫu Bắc bộ. Với vị trí hiểm yếu trên, nên trong thời gian kháng chiến chống Pháp, đình Đông là địa điểm hoạt động bí mật của lực lực lượng kháng chiến. Trong khuôn viên đình có hầm bí mật để nuôi dấu các đồng chí cán bộ cách mạng, kháng chiến của xã và huyện. Thời kỳ chống Mỹ cứu nước đình Đông làm kho quân trang của quân đội nhân dân Việt Nam. Ngôi đình là địa điểm tập trung bộ đội nhận quân trang, trang thiết bị, sau đó ra ga Dụ Nghĩa lên tầu để hành quân vào chiến trường miền Nam đánh giặc Mỹ.
Trong các cuộc chiến tranh bảo vệ tổ quốc nhân dân Đại Đồng cùng nhân nhân dân xã Đại Bản cũ đã lập lên nhiều thành tích to lớn và đã được nhà nước phong tặng phần thưởng cao quý “ Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
Đình Đông thờ 2 vị thành hoàng: Ngài Diêm La và Ngài Phương Nương
Ngài Diêm La tên húy Phạm Quý Thi, song sinh cùng với người anh cả là Phạm Luận vào ngày 12 tháng 9, không rõ ngày hóa. Ngài Phương Nương em gái út, sinh cùng bọc với 4 người anh vào ngày 5 tháng 11. Bảy anh em họ Phạm đều có công giúp vua Lê Thái Tổ (Lê Lợi) đánh giặc Liễu Thăng, giải phóng đất nước. Ngài Phạm Quý Thi được vua Thái tổ phong làm đại tướng quân. Ngài Phương Nương được vua phong là Bình Khôi Công Chúa. Sau khi mất các ngài đều được phong làm Thành hoàng làng. Ngài Phạm Quý Thi và Ngài Phương Nương được thờ tại đình Đông.
Hàng năm tính theo âm lịch tại đình, nhân dân Đại Đồng tổ chức lễ hội vào 3 ngày từ 9 đến ngày 11 tháng 3, người dân tổ chức lễ rước thánh ra đình Nước, sau đó rước qua các miếu, rồi rước về đình Đông mở hội. Lễ rước thánh có kiệu được che lọng vàng, bát biểu, chấp kích…người dân trong và ngoài làng tham gia rước rất đông vui và nghiêm trang. Có năm trong rước thánh có hiện tượng kiệu thánh bay, có nghĩa kiệu thánh tự nhiên chạy rất nhanh không ai có thể đuổi kịp. Ngoài phần tế lễ dâng hương, trong lễ hội còn diễn ra nhiều trò chơi mang tính dân gian như: đi cầu thùm, bắt vịt, chọi gà, đu tiên, đấu vật, đánh cờ người, tổ tôm điếm…Ngày nay người dân địa phương đang từng bước gặn đục, khơi trong kế thừa phát huy những nét đẹp văn hóa trong hoạt động lễ hội của tiền nhân để lại.
Trải qua thời gian lịch sử, đến nay, đình Đông còn bảo tồn một số hiện vật có niên đại thời Nguyễn (Thế kỷ XIX, XX) như: Bia đá, chân tảng đá kê chân cột, hai sập đá, cầu đá, tượng thành hoàng...
- Bia đá: Bia dẹt, trán bia hình bán nguyệt, hoa văn tạo tác thời Nguyễn, chữ bị mờ không đọc được nội dung.
- Chân tảng kê cột: Chân tảng bằng đá xanh, tạo kiểu trên tròn, đế hình vuông, kích thước đường kính 0,43m.
- Hai chiếc sập đá, thân tạo gờ chỉ và hoa văn lá lật đơn giản.
- Cầu đá: Cầu đá hình chữ nhật, tạo hoa văn gờ chỉ đơn giản, tương truyền để bắc tại giếng đình. Niên đại tạo tác thời Nguyễn.
- Một số bức đại tự, câu đối được tạo tác mới. Các bức đại tự đều tạo kiểu hình chữ nhật, khung ốp kiểu vỏ măng, nền chạm gấm, sơn son thếp bạc phủ hoàn kim, nội dung viết chữ Hán:
Phiên âm
- “Thượng đẳng thần”
- “Vạn cổ anh linh”
- “Quang minh chính đại”
Câu đối: Phiên âm:
“Phù Lê khởi vận trung hưng thánh
Lịch đại bao phong thượng đẳng thần”;
“Thượng đẳng anh linh lưu tích cổ
Giáng thần hiển thánh trụ thiên thu”
-Thần tượng: Thần tượng chất liệu gỗ, tạc kiểu tượng tròn, kích thước tương đương người thường. Tượng ngồi trong khám thờ, mình mặc phẩm phục, trên phẩm phục chạm nổi long vân, hổ phù. Tượng mặt vuông chữ điền, râu dài, tai to, lông mày lưỡi mác, mắt nhìn thẳng, thần thái uy nghi. Thần tượng tuy mới được tạo tác, song kỹ thuật, mỹ thuật chạm khắc khéo léo của người thợ gần như đã kế thừa được nghệ thuật chạm khắc của người xưa.
Đình Đông là công trình kiến trúc, văn hóa tâm linh, tín ngưỡng cổ truyền của nhân dân Đại Đồng. Trải qua những biến cố thăng trầm của lịch sử, ngôi đình cổ đã không còn. Ngôi đình hiện nay được dân làng phục dựng năm 2007 đã thể hiện sự quan tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân địa phương, nêu cao đạo lý "uống nước nhớ nguồn", “ăn quả nhớ người trồng cây” của dân tộc, tỏ lòng tri ân đối với những người có công với dân, với nước. Đó là truyền thống tốt đẹp của nhân dân làng Đại Đồng nói riêng và dân tộc Việt Nam nói chung. Đình Đông góp thêm một địa chỉ hiếm quý của thành phố Hải Phòng tôn vinh, phụng thờ các bậc tướng quân trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Anh hùng dân tộc Lê Lợi lãnh đạo đánh đuổi quân xâm lược Minh ra khỏi nước ta vào đầu Thế kỷ XV. Đình Đông cũng là địa chỉ đỏ để giáo dục cho các thế hệ trẻ lòng yêu nước, tinh thần chiến đấu hy sinh của các bậc tiền nhân trong sự nghiệp đấu tranh chống kẻ thù xâm lược thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của thời đại Hồ Chí Minh anh hùng./.